Kamu Yönetimi Sözlüğü
Kamu Yönetimi Sözlüğü, Ömer Bozkurt, Turgay Ergun, Ed. Seriye Sezen, TODAİE yay. No. 283. Ankara 1998, 315.s. (3. Basım 2014)
ÖNSÖZ
Kamu yönetiminde ve yönetim bilimlerinde kullanılan sözcük ve terimleri içeren üç dilli bir sözlük hazırlama düşüncesi şu anda elinizde bulunan ortak çalışmayı yönetenlerin mesleki plânlarında ve düşlerinde çok uzun zamandan beri yer almaktaydı. Yönetim küresine ilişkin yazının Türkçeye kazandırılmasında, Türk yönetimine ilişkin kimi çalışmaların yabancı dilde kaleme alınmasında, ayrıca TODAİE’de bir dönem, sık sık konferans veren yabancı uzmanların konuşmalarının Türkçeye çevrilmesi gerektiğinde bu gereksinim hep duyulmuş, bu girişim hep tasarlanmıştı.
Yıllarca (en az yirmi yıl) gündemde olmasına rağmen başlayamadığımız bu çalışmaya, 1996 yılı başında giriştik ve adları katkıda bulunanlar listesinde gösterilen on dört meslektaşımızın katkılarıyla şimdi bu çalışmayı ilgililerin kullanımına sunuyoruz.
Kamu Yönetimi Sözlüğü, işin başında terimlerin üç dilde denkliklerini vermekle yetinecek bir çalışma olarak plânlanıyordu. Ama işe başlar başlamaz, kavram ve kullanım açıklamaları olmaksızın denkliklerin doğru saptanamayacağı ve aktarılamayacağı, giderek sözlüğün yararının azalacağı düşüncesi ağırlık kazandı. Bunun üzerine zorunlu olarak ansiklopedik nitelikli bir sözlüğe yöneldik. Hattâ bu yöneliş, yabancı karşılıkları verilmeyen (bulunmayan) kimi Türkçe terimlerin ve Türkçe karşılığı olmayan (önerilmemiş) yabancı terimlerin de madde biçiminde sözlükte yer alması sonucunu doğurdu. Bu ansiklopedik nitelik ise çok sayıda meslektaşımızın katkılarını gerektirmiştir. Bu katkıyı sağlamakta zorlanmadık, çok destek gördük; böylece bu çalışma iki buçuk yolda hazırlanabildi.
Sözlük’te yer alması gerekli görülen maddeler yayın kurulunca saptanmış ve konularına göre uzmanlarına dağıtılmıştır; ancak madde yazarlarının da öneride bulunmaları özendirilmiştir. Maddeler yazıldıktan sonra sözlük yayın kurulu tarafından gözden geçirilmiş, mümkün olduğu ölçüde üslup ve eklemlenmede birörnekliğin sağlanmasına çalışılmış, bundan sonra aldıkları sonul biçimde yeniden yazarlarına iletilerek onların onayları alınmıştır. Madde yazarları, her maddenin sonunda ad ve soyadlarının ilk harfleri ile gösterilmiştir. Kimi maddeler istisnai olarak, kamu maliyesine ilişkin maddeler ise sistematik olarak iki yazar tarafından kaleme alınmıştır. Açıklama yapılmaksızın yalnızca yabancı dilde karşılıkların yer aldığı girişler ise yayın kurulunun sorumluluğundadır.
Maddelerde, kimi kavramların hem yeni hem de eski dilde sözcüklerle ifade edilmiş olduğu görülecektir. Bu konuda katı davranmaktan kaçınılmıştır. Kaçınmanın nedeni, sadece yazarların seçimlerine bağlı kalma isteği değildir. Hattâ bir ölçüde birörneklik sağlanmaya çalışılmıştır. Ancak kamu yönetiminde ve özellikle yönetim hukukuna değgin maddelerde, yürürlükteki mevzuata ve yönetimde kullanılan dile bağlı kalma endişesi bu sonucu doğurmuştur. Ayrıca yönetim hukuku uzmanları bu alanı idare hukuku olarak adlandırmayı yeğlemektedir.
Sözlük’te altı yüz kadar giriş yer almaktadır. Bu girişler arasında yönetim terim ve kavramlarının yanı sıra kimi kurumlar da bulunmaktadır. Bu “kim” kurumların seçiminde, onların yönetsel özellikleri etkili olmuştur. Bu kurumlardan bazılarının, yerleşmiş ve kendilerince kullanılan Fransızca ve İngilizce adları vardır. Bunlar aynen alınmıştır; olamayanlar içinse öneri niteliğinde karşılıklar verilmiştir. Bu durumda bazen bir kurum için birden çok karşılık önerildiği de olmuştur. Kurumlar, duruma göre ya evrensel nitelikleriyle ya da Türkiye’ye özgü kurumlar olarak sözlükte yer almıştır. Bu nedenle bazıları özel ad olarak büyük harfle yazılmıştır.
Sözlük’ün hem yönetim konularında ansiklopedik bilgi kaynağı olarak kullanılması, hem de üç dilde kavramlar arasındaki denkliklerin, her üç dilin gerek kaynak gerekse hedef dil olduğu durumlarda kolayca kullanılabilmesi için bütün terimler üç dilde birarada dizinleştirilmişlerdir. Ayrı dillerdeki sözcüklerin aynı dizinde yer almalarının –pek yaygın olmayan bu usulün-, özellikle üç dili birden kullananlarca yararlı bulunacağı düşünülmüştür. Bu yolla maddelere iki yabancı dilden girebilme olanağı yaratılmıştır. Öte yandan dizinde sadece madde başlıkları değil, maddeler içinde yer alan ve o arada asgari ölçüde de olsa açıklanan kavramlara da yer verilmiştir. Örneğin shire kavramı bir giriş olarak sözlükte yer almamakla birlikte dizinde bulunmaktadır ve bunun için belirtilen sayfaya bakıldığında, başka bir madde içinde bu kavrfamın açıklandığı görülecektir. Paperasserie sözcüğü bu türde bir başka örnektir. Hesap dönemi esası ile yönetim dönemi esası kavramları bütçe hesabının kesilmesi maddesinde açıklanmakta, dizinde bu iki kavram için belirtilen sayfa numaraları okuyucuyu o girişe yöneltmektedir. Son olarak bu türden, ayrı girişoluşturmamakla birlikte, herhangi bir maddede açıklanan sözcük ya da kavramlar, gönderilen sayfada ilk bakışta görülebilmelerini sağlamak üzere metinde kalın harflerle dizilmiştir. Maddelerde kimi zaman basılı bazı kaynaklara göndermeler yapılmılştır; bu kaynaklar italik didilmiştir.
Girişlerden bazılarında, kavram açıklamasından sonra, parantez içinde gereğine göre, Türk yönetim tarihi (Türk yön. Tar), yönetim tarihi (yön. tar.), kuram gibi yan başlıklardan sonra ek açıklamalar yapılmakta ya da (eleştiri) yan başlığından sonra kimi zaman rastlanılan yanlışlara değinilmektedir.
Metinde kimi terimleri izleyen (*) işareti, o terimin sözlükte bir madde biçiminde yer aldığını göstermektedir.
Bu çalışmayı bitirmiş değiliz; bu önsöz yazılırken bir yandan da, elinizdeki kitapta yer almayan, belki birkaç yıl sonra yenilenecek basım için yeni maddeler hazırlşanmaktaydı. Bu durumda eksiksiz ve mükemmel olduğunu iddia etmek doğru olmaz. Sözlük’ün tek bir baskıyla kalmayacağı, ilerdeki basımlarda geliştirilebileceği, ona başvuracak olanların da katkılarıyla eksiklerin azaltılacağı umudunu taşıyoruz. O nedenle, kullanıcıların öneri ve eleştirilerini almaktan memnun olacağız.
Yayın Kurulu Ömer Bozkurt Turgay Ergun Seriye Sezen